OCAKSUBAT2024
TAKI SANATININ TARİHÇESİ
Süs eşyası olarak
takı sanatının tarihçesi
Takı yapma geleneğinin köklerinin 5000 yıl öncesi Çin toplumuna dayandığını, Mezopotamya’da MÖ 3000 – 4000 yılları arasında yapılan takıların ağaç kavuğundan, hayvan kemik ve dişlerinden, ağaçlardan yapraklardan yapıldığını, ilk takı örneğinin hayvan dişinden yapılmış bir küpe olduğunu biliyor muydunuz? Yüzyıllar boyunca Mısır’da takıların gücü ifade ettiğini, tahmin edilenin aksine kadınlardan daha çok erkeklerin takı kullandığını, firavunların takıyı varlıklı ve hâkim sınıfın bir gösterge aracı olarak kullandıklarını biliyor muydunuz?
Mısır’da yapılan kazılarda kişilerin ziynet eşyaları ile gömüldüğünü biliyoruz. Sanat tarihçileri bu adeti o toplumun ölümden sonra yaşama inandıklarının bir göstergesi olarak kabul ediyorlar. Ayrıca yapılan kazılarda elde edilen bulgularda köle kolyelerinin de bulunduğu görülmüş. Demir ve metal gibi değersiz materyallerden yapılan köle kolyelerin ucunda kölelerin kendileri ile ilgili bilgiler de bulunuyormuş. Kölenin ismi ve fiyatından satışı yapılıyormuş.
Gemiciler de genellikle inci ya da altın küpe takanlardan. Bunun sebebi, denizcilik mesleğinin tehlikeli olması ve denizcilerin her an ölümle yüz yüze yaşamaları. Altın ya da inci gibi değerli materyallerden yapılmalarının sebebi ölüm halinde ailelerine yük olmadan defnedilmeleri içinmiş. Hristiyanların taktığı haç, Musevilerin taktığı altı köşeli yıldız, Müslüman kültüründe Allah yazılı kolyeler kişinin hangi dine mensup olduğunu göstermek için takılan süs eşyaları. Bunun yanı sıra, kişinin evli olduğunun ifadesi olarak evlilik yüzüğünü de takı geleneği içinde değerlendirebiliriz. Kısaca tüm bu bilgiler takıların yalnızca son yüzyıllarda değil, uzun zamandır değer göstermek için takıldığını göstermesi açısından ilginç.
Takının tarihçesi, insanın tarihi kadar eski. Arkeolojik bulgular ilk takıların, insanların henüz yerleşik düzene geçmedikleri Paleolitik Çağ’da yaratılmış olduğunu gösteriyor. O dönemde takılar hem süs hem de av bereketi ve korunma amaçlı muskalar olarak yapılmış.
Kullanılan malzeme olarak kolay işlenebilen renkli taşlar, av hayvanlarının diş, boynuz, kemik ve tırnak kısımları ile deniz kabukları. Bu doğal malzemeleri sürtme ve kazıma yoluyla aşındırarak şekillendirmiş, üzerlerini delip, dizerek kolye haline getirmişler.
İnsanlık tarihinde hayvancılık ve tarımın başladığı Neolitik Çağ’da hayvan kemiklerinin yüzeylerinden faydalanılmış, istenen şekillerde kesilip, parlatılmış, cilalanmış, bazen bunların üstü kazınarak desenler işlenmiş. Anadolu coğrafyasında Diyarbakır yakınlarındaki Çayönü ve Konya yakınlarındaki Çatalhöyük gibi yerleşimlerde buluntular arasında taş, kemik, diş ve yumuşakça kabuklarından yapılmış kolye ve bilezikler iyi örnekler...